De middeleeuwen

 

De middeleeuwen worden verdeeld in vroege (500-1000), hoge (1000-1300) en late middel­eeu­wen (1300 tot 1500).
De West-Europese bevolking leeft in de 11e en 12e eeuw in gesloten woon­gemeen­schappen omgeven door een onherbergzaam landschap. De feodale heren bieden bescherming met hun le­gers, de ridders. In de kerk jagen voorstellingen van het vagevuur, de hel en de Apocalyps angst aan. In de kloosters wordt volgens een strak discipline gebeden om God te loven en daar­mee de mensheid te redden. De psalmen worden gezongen in het gregoriaans en er wordt een notatiesysteem voor deze muziek ont­wikkeld. In ruil voor onderwijs en ziekenverzorging ontvangen de nieuwe klooster­orden giften van de burgerij. Om aflaten te verdienen, onder­nemen gelovigen pelgrims­tochten naar de relikwieën van heiligen, bijv. Santiago de Com­postela.
De gesloten plattelandseconomie maakt plaats voor ruilhandel. De stedelijke burger krijgt naast de adel en geestelijkheid ook zeggenschap.

 

De afbeeldingen met bijbehorende tekst geven een beeld van wat er in de cursus ‘de Middeleeuwen’ wordt behandeld. De beeldende kunst, architectuur, theater, dans en muziek van elke periode worden uitgebreid behandeld via beeldmateriaal, muziek en tekst.

  

Oorlog en chaos

Oorlog en chaos

Oorlog en chaos

Het Romeinse rijk raakt in verval en rondtrekkende, plunderende stammen zorgen voor oorlog en chaos. Omstreeks het jaar 1000 wordt het weer stabieler in West-Europa en nemen welvaart en macht snel toe.

Wonen rondom burchten

Wonen rondom burchten

Wonen rondom burchten

De bevolking woont rond burchten die ver uit elkaar liggen en onderling weinig contact hebben. Veel van deze vroege dorpsgemeenschappen rond de burchten zijn later uitgegroeid tot steden. De macht is in handen van de adel en de kerk die een grote invloed uitoefenen op het dagelijkse leven van de mensen.

Klooster Fontenay

Klooster Fontenay

Klooster Fontenay

De meeste kloosters zijn volledig zelfvoorzienend.
Het kloosterhof wordt omsloten door kloostergangen en neemt een centrale plaats in.

Klooster Fontenay (2)

Klooster Fontenay (2)

Klooster Fontenay (2)

Aan het kloosterhof ligt de kloosterkerk, de kapel, het kapittelhuis, de refter (eetzaal), het dormitorium (slaapzaal) en het scriptorium (schrijfatelier).
Verder zijn er binnen de muren van het klooster een ziekenzaal, keuken en werkruimtes.

Arabische invloed

Arabische invloed

Mihrab isfahan

De periode van de middeleeuwen is niet zo welvarend voor christelijk Europa. De vele oorlogen maken de samenleving onstabiel en gevaarlijk. Handel en wetenschap staan op een laag pitje. Ondertussen beleeft de islamitische beschaving een hoogtepunt. Er worden rijkversierde moskeeën en paleizen gebouwd; de handel en kunstnijverheid bloeit.

De kruistochten

De kruistochten

De kruistochten

Het Heilige Graf van Christus in Jeruzalem is in Arabische handen. In 1095 roept Paus Urbanus II de christenen op om Jeruzalem te veroveren. Dit is het startsein voor de kruistochten waarbij christelijke legers een bloedig spoor trekken door Turkije en het Midden-Oosten.

Reliekhouder

Reliekhouder

Reliekhouder

In het christelijke geloof van de middeleeuwen spelen heiligen een belangrijke rol. Via de heiligen wordt God aangeroepen. Hun bemiddeling geeft uitzicht op genezing, bescherming en uiteindelijk op een plaats in de hemel. Het aanroepen van heiligen heeft het meeste effect in de nabijheid van stoffelijke relieken zoals botten, nagels en haar van de heiligen. Wie geld en macht heeft, legt een eigen verzameling aan.

Santiago-de-Compostela

Santiago-de-Compostela

Santiago-de-Compostela

Pelgrimstochten brengen de gelovigen dicht bij de belangrijkste relieken. Het ondernemen van een pelgrimstocht is een manier om de fouten die iemand tijdens zijn leven maakt weer goed te maken. De tocht levert aflaten op, pluspunten die worden meegewogen bij het uiteindelijke oordeel tussen hemel, hel en vagevuur.

Beeldhouwkunst als onderdeel bouwkunst

Beeldhouwkunst als onderdeel bouwkunst

Beeldhouwkunst (1)

In de 11de en 12de eeuw is er nauwelijks sprake van een zelfstandige beeldhouwkunst. Gebeeldhouwde figuren en decoraties zijn een onderdeel van de bouwkunst in de vorm van bijvoorbeeld kapitelen en timpanen. Het Laatste Oordeel een veelvoorkomend thema.

Beeldhouwkunst middel geloof

Beeldhouwkunst middel geloof

Beeldhouwkunst (2)

In de kerk jagen voorstellingen van het vagevuur, de hel en de Apocalyps angst aan.

Beeldhouwwerk losser van architectuur

Beeldhouwwerk losser van architectuur

Beeldhouwkunst (3)

Beeldhouwwerk komt los te staan van de architectuur. Er is een ontwikkeling van schematisch naar een wat meer realistische kunst herkenbaar.

Schilder-schrijfkunst

Schilder-schrijfkunst

Schilder-schrijfkunst

In de handgeschreven boeken zijn vaak illustraties opgenomen. Zowel bij de gebeeldhouwde figuren als bij de illustraties valt op dat er weinig aandacht is voor een kloppende anatomie. Het centraal perspectief ontbreekt nog.

Schilderkunst: Lorenzetti

Schilderkunst: Lorenzetti

Schilderkunst: Lorenzetti

De weergave van de Bijbelverhalen wordt gevisualiseerd op een manier die de burgers aanspreekt.
De geboorte en het sterven van Christus krijgen veel aandacht en Christus en Maria krijgen in de beeldende kunst een menselijker karakter.

Schilderkunst: Jan van Eyck

Schilderkunst: Jan van Eyck

Schilderkunst: Jan van Eyck

Jan van Eycks ‘aanbidding van het lam Gods’

Architectuur: Romaanse Stijl

Architectuur: Romaanse Stijl

Architectuur: Romaanse Stijl

De Romaanse stijl wordt gekenmerkt door zware muren, met weinig vensters. De dikke muren dragen het dak en ingewikkelde boogconstructies ontbreken. De architectuur van zowel kastelen, kloosters als kerken is helder en overzichtelijk.

Architectuur: Romeinse Basilica

Architectuur: Romeinse Basilica

Architectuur: Romeinse Basilica

De kruisvorm is de meest gebruikelijke vorm voor een kerk. De ingang is op het oosten.

Architectuur: St. Stevenskerk Nijmegen

Architectuur: St. Stevenskerk Nijmegen

Architectuur: St. Stevenskerk Nijmegen

De kruisvormige kerken zijn afgeleid van de oude Romeinse basilica. In de latere kerken wordt er aan de halfronde apsis een kapel toegevoegd.
Geleidelijk ontstonden rondom belangrijke bedevaartsplaatsen steeds grotere kerken.

Architectuur: Notre Dame

Architectuur: Notre Dame

Architectuur: Notre Dame

Vanuit het idee ‘God is licht’ streven de gotische bouwmeesters ernaar licht een belangrijke rol te laten spelen in het interieur van de kerk. Een gotische kathedraal of kerk heeft nauwelijks dragende muren. Het gewicht van de overkapping wordt opgevangen door een ingewikkeld stelsel van ribben die verbonden zijn met luchtbogen. Uiteindelijk wordt alle gewicht afgeleid naar de pijlers.

Theater: Liturgisch drama

Theater: Liturgisch drama

Theater: Liturgisch drama

In de kerk doet het liturgisch drama zijn intrede. Het publiek raakt meer betrokken bij de mis door inzet van theatrale middelen (decor) en het bewerken van Bijbelteksten tot dialogen. De mysteriespelen en passiespelen zijn echter nog steeds gebaseerd op Bijbelteksten.

Theater: wagenspelen

Theater: wagenspelen

Theater: wagenspelen

De wagenspelen worden gehouden op straten en pleinen in de stad en zijn soms uitgesmeerd over enkele dagen.

Muziek: Gegroriaans

Muziek: Gegroriaans

Muziek: Gegroriaans

Het gregoriaans kenmerkt zich door een eenstemmig gezongen melodielijn in een niet maatgebonden ritme.
Guido van Arezzo verbetert de eerste aanzetten tot muzieknotatie, waarna de vierregelige notenbalk ontstaat. Om zang makkelijker in te studeren, ontwikkelt hij de solmisatie.

Muziek: troubadours

Muziek: troubadours

Muziek: troubadours

Bij de troubadours aan het hof klinkt het gregoriaans door in hun muziek, evenals oosterse motieven, een invloed van de Spaans-moorse cultuur. Zij gaan echter veel vrijer om met muziek dan gebruikelijk bij de kerkelijke muziek. De minneliederen waarin de hoofse liefde wordt bezongen is een belangrijk onderdeel van hun repertoire.

Gepland

.....

Gepland

.....

Gepland

.....

Gepland

.....

 

Gepland

.....

 

Gepland

.....